Rodzaje funduszy inwestycyjnych
Fundusze inwestycyjne zazwyczaj dzieli się wg kryterium:
- zawartości portfela
- formy uczestnictwa
Podział funduszy wg zawartości portfela
Fundusze inwestycyjne deklarują w statucie, a często także w nazwie, w jakie instrumenty finansowe będą inwestować. Wybór instrumentów wpływać będzie na potencjalny zysk, jaki fundusz będzie miał szansę wypracować, oraz na ryzyko, jakie będzie się wiązać z inwestycją w ten fundusz. Należy jednak pamiętać, że nazwy funduszy pełnią najczęściej rolę informacyjną i marketingową, zaś pełna informacja o tym, w co inwestuje dany fundusz znajduje się w dokumentach funduszu.
Inwestor przed wyborem funduszu powinien zatem:
- Poznać politykę funduszu (w jakie instrumenty inwestuje)
- Zbadać swój profil zysk/ryzyko (np. wypełniając prostą ankietę Jakim jesteś inwestorem)
- Dopasować najbardziej odpowiedni dla siebie fundusz lub portfel funduszy.
Najogólniejsze kryterium zawartości portfela, dzieli fundusze na 4 grupy:
- Pieniężne (inwestują głównie w papiery rynku pieniężnego, oczekiwany zysk i ryzyko ograniczone),
- Dłużne (inwestują głównie w obligacje, oczekiwany zysk i ryzyko wyższe niż w pieniężnych),
- Mieszane (inwestują zarówno w akcje, jak i obligacje, zysk i ryzyko z reguły wyższe niż w obligacyjnych),
- Akcji (większość portfela stanowią akcje, najwyższy oczekiwany zysk i ryzyko).
Powyższy podział jest jedynie modelowy i ma pomóc inwestorom pogrupować fundusze inwestujące w podobny sposób. W ramach kategorii istnieje jednak duża różnorodność, dlatego przy wyborze funduszu, nie należy kierować się tylko nazwą lub kategorią.
Warto sprawdzić w karcie funduszu strategie i modelowy portfel.
Fundusze pieniężne - ważne informacje
W 2018 roku Parlament Europejski i Rada UE wydała rozporządzenie dotyczące funkcjonowania funduszy rynku pieniężnego (FRP). W związku z tym zmianie uległo wiele klasyfikacji wcześniejszych, w których istniała kategoria lub grupa „fundusze pieniężne". Od 2019 roku, aby fundusz mógł funkcjonować jako f.pieniężny musi spełnić szereg restrykcyjnych kryteriów, m.in.:
- Odpowiednie zezwolenie od właściwego organu (KNF) na prowadzenie działalności w charakterze f.pieniężnego
- Opisanie zasad i procedur koniecznych do spełnienia polityki inwestycyjnej
- Stałe posiadanie minimalnej kwoty płynnych aktywów o jednodniowym lub tygodniowym terminie zapadalności.
W związku z tymi zmianami funkcjonujące w Polsce fundusze, które wcześniej klasyfikowane były jako pieniężne (zaś w nazwach wykorzystywały zwroty: pieniężny, gotówkowy, lokacyjny, depozytowy, skarbowy, płynnościowy) musiały zmienić nie tylko nazwę, ale i kategorię, choć w dużej mierze nie zmieniło to dotychczasowej strategii funduszy.
Kryterium zawartości portfela w Bossafund
W związku z restrykcyjnymi zapisami dotyczącymi funkcjonowania funduszy rynku pieniężnego, na początku 2019 roku nie działały praktycznie fundusze spełniające owe kryteria. W celu ułatwienia nawigacji klientom BossaFUND podjęliśmy decyzje o następującym podziale funduszy według kryterium inwestycyjnego.
- Dłużne krótkoterminowe (inwestują głównie w papiery dłużne, z terminem wykupu nie dłuższym niż dwa lata, a najczęściej rok. Oczekiwany zysk i ryzyko ograniczone)
- Dłużne (inwestują głównie w obligacje i inne papiery dłużne z terminem wykupu dłuższym niż dwa lata, oczekiwany zysk i ryzyko wyższe niż w pieniężnych),
- Mieszane (inwestują zarówno w akcje, jak i obligacje, zysk i ryzyko z reguły wyższe niż w obligacyjnych),
- Akcji (większość portfela stanowią akcje, najwyższy oczekiwany zysk i ryzyko).
Ryzyko i zysk w kategorii dłużne krótkoterminowe
Kategoria fundusze dłużne krótkoterminowe nie powinna być traktowana jako odpowiednik funduszy pieniężnych. W związku z regulacjami obowiązującymi od 2018 roku, fundusze pieniężne powinny się charakteryzować możliwie najniższym ryzykiem inwestycyjnym. W przypadku zaś funduszy dłużnych krótkoterminowych ryzyko i potencjał zysku może być bardzo podobne do ryzyka funduszy dłużnych. W związku z tymi zmianami zalecane jest zawsze dokładnie sprawdzenie dopuszczalnych inwestycji w statucie danego funduszu.
Poniżej przedstawiamy informacje dot. poszczególnych grup funduszy, takie jak: klasy aktywów, modelowy portfel, oczekiwany zysk i potencjalne ryzyka, podkategorie.
| W co inwestują? | Inwestują przede wszystkim w obligacje o stałym lub zmiennym oprocentowaniu, emitowane przez zarówno Skarb Państwa, gminy, miasta, jak i firmy. Ze względu na rodzaj dominujących instrumentów dłużnych w portfelu można wyróżnić wśród nich fundusze papierów skarbowych oraz fundusze papierów korporacyjnych. Wartość instrumentów dłużnych jest co do zasady mniej zmienna (mniej ryzykowna) niż akcje ale bardziej zmienna niż papiery rynku pieniężnego. Wśród funduszy dłużnych możemy znaleźć taki, który inwestuje 80% w papiery skarbowe (niskie ryzyko), oraz inny, który ponad 50% aktywów zainwestuje w obligacje korporacyjne – co naraża jego uczestników na stosunkowo wyższe ryzyko. Dlatego warto sprawdzić politykę funduszu, KIID czy informacje o portfelu. |
| Ryzyka |
|
| Poziom opłaty za zarządzanie | Do 3% rocznie |
| Modelowy portfel | 90% - obligacje (Skarbu Państwa, gmin, korporacyjne) 10% - gotówka |
| Oczekiwany zysk | Nieznacznie wyższy od poziomu lokat |
| Poziom ryzyka | Okresowe spadki wartości nie powinny przekroczyć kilkunastu procent (zdarzały się wyższe spadki lub nawet utrata płynności funduszu) |
| Dla kogo? | Akceptujący umiarkowane ryzyko, wyższe niż w przypadku funduszy pieniężnych, |
| Podkategorie |
|
| W co inwestują? | Charakteryzują się aktywną polityką inwestycyjną. Lokują aktywa przede wszystkim w akcje oraz inne udziałowe papiery wartościowe (prawa do akcji, kwity depozytowe). Uważane są za ryzykowne i podatne na wahania koniunktury rynkowej. Zwykle przynoszą atrakcyjne stopy zwrotu w czasie hossy ale generują straty w okresach załamania rynku. W związku z tym, że wartości akcji, wahają się w większym stopniu niż instrumenty rynku pieniężnego czy obligacje, ryzyko inwestowania w fundusze akcyjne jest największe. Polityka funduszu „zmusza" zarządzającego do utrzymywania większości aktywów w akcjach, dlatego należy się liczyć ze spadkami wartości funduszu w okresie niekorzystnej koniunktury na rynkach akcji. |
| Ryzyka |
|
| Poziom opłaty za zarządzanie | Do 5% rocznie |
| Modelowy portfel | 90% - akcje, prawa do akcji, 10% - gotówka |
| Oczekiwany zysk | Średnioroczna zmiana indeksu WIG w okresie 20 letnim kończącym się 30.06.2015 roku wyniosła 9,49%. Można traktować tę wartość jako odniesienie dla większości funduszy akcyjnych skupiających się na polskim rynku. Należy uwzględnić, że:
|
| Poziom ryzyka | Okresowe spadki wartości mogą wynieść kilkadziesiąt procent rocznie. W przypadku utraty płynności funduszu, może dojść do zawieszenia umorzeń jednostek. |
| Dla kogo? | Akceptujący wysokie ryzyko spadku wartości. |
| Podkategorie |
|
| W co inwestują? | Inwestują w różne klasy aktywów, zarówno w instrumenty o charakterze udziałowym (akcje, prawa do akcji), jak i w instrumenty dłużne (obligacje, bony) i inne. |
| Ryzyka |
|
| Poziom opłaty za zarządzanie | Do 5% rocznie |
| Modelowy portfel | Od 20 do 80% - akcje od 80-20% obligacje, papiery rynku pieniężnego, gotówka |
| Oczekiwany zysk | Ze względu na konstrukcję portfela (różne proporcje akcji i obligacji w portfelach) w długim okresie powinien być wyższy niż funduszy obligacyjnych ale niższy niż akcyjnych. |
| Poziom ryzyka | Okresowe spadki wartości mogą wynieść kilkadziesiąt procent rocznie. W przypadku utraty płynności funduszu, może dojść do zawieszenia umorzeń jednostek. |
| Dla kogo? | Akceptujący wysokie ryzyko spadku wartości. |
| Podkategorie |
|
| FUNDUSZE INNE | |
| Fundusze o innej niż należące do podstawowych czterech grup polityce inwestycyjnej, m.in. fundusze nieruchomości, aktywów niepublicznych, absolutnego zwrotu, surowcowe czy sekurytyzacyjne W tej kategorii | |
Podział funduszy wg formy uczestnictwa
Drugim najważniejszym kryterium podziału jest kryterium prawne wynikające z obowiązującej w Polsce Ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz.U. Nr 146, poz. 1546 z późn. zm.). Według niego dzielimy fundusze na otwarte, specjalistyczne otwarte i zamknięte.Najbardziej popularnymi funduszami są fundusze inwestycyjne otwarte (FIO).
Klasyfikacja funduszy inwestycyjnych według kryterium prawnego (formy uczestnictwa):
- Fundusze inwestycyjne otwarte (FIO)
- Specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty (SFIO)
- Fundusz inwestycyjny zamknięty (FIZ)
Fundusze inwestycyjne otwarte (FIO)
Są najbardziej popularnymi funduszami, gdyż kierowane są właściwie do każdego inwestora. Wpłacając pieniądze do tego rodzaju funduszu, inwestor dostaje w zamian tytuł uczestnictwa zwany jednostką uczestnictwa.
Swoje aktywa mogą lokować wyłącznie w (Art. 93 Ustawy):
- papiery wartościowe emitowane, poręczone lub gwarantowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski;
- papiery wartościowe i instrumenty rynku pieniężnego będące przedmiotem oferty publicznej, jeżeli warunki emisji lub pierwszej oferty publicznej zakładają złożenie wniosku o dopuszczenie do obrotu;
- depozyty w bankach krajowych lub instytucjach kredytowych,o terminie zapadalności nie dłuższym niż rok;
- instrumenty rynku pieniężnego inne niż określone w pkt 1) i 2), jeżeli instrumenty te lub ich emitent podlegają regulacjom mającym na celu ochronę inwestorów i oszczędności ;
- papiery wartościowe i instrumenty rynku pieniężnego, inne niż określone w pkt 1), 2) i 4), z tym że łączna wartość tych lokat nie może przewyższyć 10 % wartości aktywów funduszu.
Fundusz otwarty zbywa jednostki uczestnictwa (stanowiące prawo udziału w aktywach netto funduszu) i dokonuje ich odkupienia zawsze na żądanie uczestnika funduszu. Uczestnikiem funduszu otwartego może zostać praktycznie każdy.
Jest specyficznym rodzajem funduszu otwartego. Podstawowa różnica między SFIO i FIO polega na tym, że statut funduszu SFIO ściśle określa kto może być jego uczestnikiem (np. wyłącznie osoby prawne), a także może wprowadzić dodatkowe warunki, na jakich uczestnik może żądać odkupienia jednostek uczestnictwa (np. dotyczące terminu odkupienia).
Specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty (SFIO)
SFIO swoje aktywa może inwestować w (Art. 113 Ustawy):
- jednostki uczestnictwa innych funduszy inwestycyjnych otwartych,
- tytuły uczestnictwa emitowane przez fundusze zagraniczne lub tytuły uczestnictwa emitowane przez instytucje wspólnego inwestowania z siedzibą za granicą.
Fundusz inwestycyjny zamknięty (FIZ)
Fundusze inwestycyjne zamknięte emitują certyfikaty inwestycyjne, których liczba jest stała, określona w kolejnych emisjach. Liczba certyfikatów może zwiększyć się wyłącznie w drodze nowej emisji.
Inaczej niż w przypadku FIO, gdzie jednostki uczestnictwa można umorzyć w dowolnym momencie, certyfikaty mogą być zgłaszane do umorzenia, tylko w terminach wyznaczonych przez fundusz (np. raz na miesiąc, lub raz na kwartał). Można je sprzedać na rynku wtórnym, jeśli notowane są na giełdzie, ale często z uwagi na brak płynności może to być problem.
Swoje aktywa fundusze inwestują głównie w (Art. 145 Ustawy):
- papiery wartościowe;
- wierzytelności, z wyjątkiem wierzytelności wobec osób trzecich;
- udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością;
- waluty;
- instrumenty pochodne, w tym niewystandaryzowane instrumenty pochodne;
- prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od oznaczonych co do gatunku rzeczy, określonych rodzajów energii, mierników i limitów wielkości produkcji lub emisji zanieczyszczeń, dopuszczone do obrotu na giełdach towarowych;
- instrumenty rynku pieniężnego - pod warunkiem, że są zbywalne.
Certyfikaty można kupić albo w publicznej subskrypcji, albo po wprowadzeniu ich do obrotu publicznego.
W przeciwieństwie do zmieniającej się liczby jednostek uczestnictwa funduszy otwartych, liczba certyfikatów inwestycyjnych jest stała i może zwiększyć się wyłącznie w drodze nowej emisji.
